آیا عوامل دین گریزی درون دینی است یا برون دینی؟ در دین الهی هیچ عنصر گریزاننده وجود ندارد؛ اگر انسان ها به دریافت معارف دینی و درک صحیح از دین حق نایل آیند، هرگز از دین نمی گریزند. افزون بر این، عقل و عشق ـ هر دو ـ در متن دین جای دارند. دین هم […]
آیا عوامل دین گریزی درون دینی است یا برون دینی؟
در دین الهی هیچ عنصر گریزاننده وجود ندارد؛ اگر انسان ها به دریافت معارف دینی و درک صحیح از دین حق نایل آیند، هرگز از دین نمی گریزند. افزون بر این، عقل و عشق ـ هر دو ـ در متن دین جای دارند. دین هم ذهن و خرد انسان را تغذیه می کند و هم به دل آدمی حیات، حرکت و نشاط می بخشد.
با این حساب پس چرا در جهان امروز به ویژه در کشور ما ایران این اتفاق می افتد؟ حتما دلایل متعدد و محکمی باید باشد که انسان را در ظاهر مجاب یا مجبور به گریز از دین نماید.
اگر در جامعه ی دینی مسأله گریز از دین عنوان می شود و یا در واقع چنین اتفاق به چشم می خورد و پژوهش ها آن را نشان می دهد یک پدیده قابل تأمل و پیگیری و ریشه یابی است که چه عوامل و زمینه ها یی سبب شده چنین مسأله مطرح و یا اتفاق افتد؟
ادیان آسمانی الهی قاعدتا به لحاظ انطباق با فطرت انسانی نباید به عامل گریز از دین آمیخته باشند مگر آنکه به دست متولیان دین، تغییر و تحولی در محتوای آن رخ داده باشد و آن به نام دین نوشته شود که در این صورت دین بد تعریف شده و می تواند یکی از عوامل گریز از دین به شمار آید.
از آنجا که در دین الهی عنصر گریزاننده نمی تواند وجود داشته باشد، بنابراین، علت دین گریزی را باید در خارج از قلمرو دین حق و آموزه های دینی جستجو کرد. بدون تردید، عوامل متعددی در بروز دین گریزی نقش دارند که در این نوشتار به بخشی از آنها اشاره خواهیم داشت.
عوامل و انگیزه های دین گریزی
اگر مسأله دین گریزی و گرایش به سکولاریزم و لادینی در میان انسان ها مطرح می شود حتما بازگشتش به علل و عوامل و انگیزه های گوناگون است. گریز از دین وارزش های دینی و گرایش به بی دینی، لاءیک و سکولاریزم، یک پدیده اجتماعی تک عاملی نیست بلکه عوامل مختلف در آن نقش دارند. ممکن است این عوامل معرفتی و شناختی باشد یا به جریان عقل ستیزی و عقل گریزی و یک گرایش دگرستیزی ارتباط پیدا بکند مثلا ستیز با دین، ستیز با مسلملنان وامثال این.
و ممکن است عامل گریز از دین، از نوع گرایشات و عوامل روانشناختی و عوامل اجتماعی باشد که افرادی را به گریز از دین وا دارد این ها افرادی هستند که مشکلات مالی دارند و چون حکومت دینی را فاقد صلاحیت در راستای رفع این مشکلات می بینند و مسأله برایشان معضل شده و نمی توانند بین حاکمان به نام دین و خود دین تفکیک قایل شوند و به تبع به گریز از دین کشانده می شوند. در این میان طبیعی است که استعمار هم بیکار ننشیند و هدفش تضعیف مبانی عقیدتی متدینان باشد.
پس عوامل مختلف معرفتی، ایمانی، روانشناختی، اجتماعی، سیاسی و… همه می تواند دست به دست هم بدهد تا پدیده تلخ گریز از دین اتفاق افتد.
در این بخش از گفتار به این موضوع می پردازیم که چه عواملی باعث پدیده تلخ دین گریزی شده است؟
برای بررسی عوامل گریز از دین، هم باید به محتویات دین عرضه شده توجه داشت که چه میزان با عقل و دانش امروز انسان ها منطبق و پاسخگوی نیازهای روز بشر و قابل تحقق است و هم باید به عوامل تأثیرگذار برون دینی نگاهی بیندازیم و ببینیم که چه عواملی بیرون از دین باعث شده مسأله گریز از دین در جامعه مطرح شود و یا انسان ها به ویژه اقشار جوان و تحصیل کرده و از خانواده های متدین نسبت به دین بی تفاوت، سهل انگار باشند و یا از آن نفرت پیدا نموده و گریزان گردند؟
( مطلب ادامه دارد)
استادروحانی مجد
