شهر تبریز در دوره‌های مختلف تاریخ ایران دارای ارزش و اهمیت خاصی بوده که در دوره ایلخانان و قاجار این شکوه به اوج خود رسیده است. در ۱۲۱۸ قمری که عباس میرزا نایب‌السلطنه فتحعلی‌شاه گردید، این شهر رسما ولیعهدنشین شد. در دوره جنگهای ایران و روس، تبریز مرکز ثقل و مقر فرماندهی بوده است. از […]
شهر تبریز در دوره‌های مختلف تاریخ ایران دارای ارزش و اهمیت خاصی بوده که در دوره ایلخانان و قاجار این شکوه به اوج خود رسیده است. در ۱۲۱۸ قمری که عباس میرزا نایب‌السلطنه فتحعلی‌شاه گردید، این شهر رسما ولیعهدنشین شد. در دوره جنگهای ایران و روس، تبریز مرکز ثقل و مقر فرماندهی بوده است. از دوره قاجار بناهای زیبائی در این شهر به یادگار مانده است که خانه امیرنظام یکی از این بناهاست.
خانه گروسی یا موزه قاجار در محله ششگلان جنب بیمارستان کودکان (فرمانفرمایان) که یکی از محلات قدیمی تبریز است قرار دارد. در دوره قاجار عمارتهای بسیار زیبایی در این محله احداث شده بود که خانه امیرنظام گروسی یکی از با ارزش‌ترین بازمانده‌های این خانه‌های تاریخی است که هنوز هم با صلابت و عظمت خاص، خودنمایی می‌کند. این خانه که اکنون از آن به عنوان موزه قاجار استفاده می‌شود در دوره ناصرالدین شاه و در زمان پیشکاری امیرنظام گروسی (سیاستمدار، دیپلمات، ادیب و خوشنویس دوره قاجار) و توسط وی بنا گردیده است. در خاطرات ناصرالدین شاه در سفرسوم وی به فرنگ از این خانه توصیف فراوان شده است. منابع حاکی از آن است که در دوره‌های بعد نیز والیان آذربایجان در این عمارت سکونت داشته‌اند.
امیرنظام گروسی یکی از رجال برجسته ایران در دوره قاجار بود که همواره مناصب مهم حکومتی داشته است. وی مدتی وزیر فوائد عامه ناصرالدین شاه بود. بعدها به سمت‌های وزیر مختار در انگلیس و سفیر ایران در فرانسه و عثمانی منتسب شد. او اولین کسی بود که ماشین آلات ضرب سکه، تمبر و چاپ آن را به تبریز و ایران آورد. وی در تاسیس مدرسه مظفریه و رشدیه نیز مشارکت کرده بود. در زمان ناصرالدین شاه پیشکار آذربایجان شد، در جریان نهضت تنباکو نقش مثبتی را ایفا نمود؛ در سال‌های پایانی عمر به ماهان کرمان تبعید شد و در همانجا درگذشت.
این قسمت از خانه که اکنون باقی مانده است تنها بخشی از این عمارت زیباست و متاسفانه بخش‌های دیگر آن تخریب شده است. در دوره پهلوی از این خانه به عنوان اداره دارائی و اداره فرهنگ استفاده می‌شد و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۵ شمسی پس از مرمت و بازسازی با حفظ ویژگی های معماری و شاخص‌‌های سنتی بنابه عنوان موزه قاجار مورد بهره‌برداری قرار گرفت. این موزه در نزدیکی مقبره‌الشعرا تبریز که مدفن بیش از ۴۰۰ شاعر نامی از جمله شهریار، قطران، اسدی طوسی، فاریابی و ثقه‌الاسلام است قرار دارد.
تالارهای ج‍‍ال‍ب و دی‍دن‍‍ی این بنا به ن‍م‍‍ای‍ش آث‍‍ار مختلف ه‍ن‍ر‌ی و ص‍ن‍‍ای‍‍ع دس‍ت‍‍ی م‍ت‍‍ع‍ل‍ق به دور‌ان قاجار اخ‍ت‍ص‍‍اص ی‍‍اف‍ت‍ه است . ب‍خ‍ش ت‍ن‍دی‍س و ت‍‍اب‍ل‍و‌ه‍‍ا‌ی ت‍ص‍وی‍ر‌ی در این موزه ب‍ر‌ا‌ی ب‍‍ازدی‍د ه‍ر ای‍ر‌ان‍‍ی ج‍‍ال‍ب و ت‍‍ام‍ل ب‍ر‌ان‍گ‍ی‍ز است . ع‍ک‍س‌‌های‍‍ی در این موزه ع‍رض‍ه شده است که ب‍‍ادورب‍ی‍ن‌ه‍‍ا‌ی اب‍ت‍د‌ای‍‍ی که در دوره ن‍‍اص‍ر‌ی و‌ارد ایران شده است ع‍ک‍س‍ب‍رد‌ار‌ی ش‍ده‌ان‍د.
ن‍ف‍‍ای‍س دی‍گ‍ر‌ی چ‍ون خ‍‍ات‍م کاریها، خ‍وش‍ن‍وی‍س‍‍ی دس‍ت‍ن‍وی‍س‌ه‍‍ا، ل‍ب‍‍اس‌ه‍‍ا و ب‍رخ‍‍ی وس‍‍ای‍ل و اب‍ز‌ار زن‍دگ‍‍ی از منظر م‍ردم ش‍ن‍‍اس‍‍ی و ب‍ررس‍‍ی اج‍ت‍م‍‍ا‌ع‍‍ی نیز ح‍‍ائ‍ز و ج‍ذ‌اب ه‍س‍ت‍ن‍د.
دلیل انتخاب این بنا به عنوان موزه قاجار اهمیت دارالسلطنه تبریز در دوره قاجار بوده است. در اوایل دوره قاجار در زمان عباس‌میرزا این شهر ولیعهدنشین گردید و پس از آن نیز جانشینان سلاطین قاجار در این شهر مستقر شدند و به هنگام رسیدن به سلطنت به پایتخت عزیمت می‌کردند. همچنین در دوره جنگهای ایران و روس این شهر مرکز ثقل و مقر فرماندهی بوده است.
این ساختمان که مشتمل بر دو حیاط اندرونی و بیرونی است، باغچه‌ها و حوض‌ها، زیبایی آن را دو چندان می‌کند. ۱۶ ستون با سرستون‌های زیبا ایوان سراسری را نگهداشته‌اند. در طبقه بالا پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های رنگی، گچبری‌های نمای شمالی و جنوبی، همچنین آینه کاریها و گچبری‌های تالارهای داخلی به زیبایی مجموعه می‌افزایند در زیرزمین حوضخانه وسیعی وجود دارد که یکی از زیباترین قسمتهای بنا است. ستونهای استوار حوضخانه و آجر کاری سقف آن بسیار چشمگیر است.
