نتایج بررسی همبستگی پیرسون بین متغیر وابسته (گرد و غبار) با متغیرهای مستقل(بارش، دما، سرعت باد، تبخیر و تعرق پتانسیل، رطوبت نسبی هو و شاخص خشکسالی) وجود رابطه معنیدار در سطح ۰۱/ ۰ بین تمامی متغیرهای مستقل با تعداد روزهای همراه با گرد و غبار در سطح استان را تایید میکند. در این میان، بیشترین و کمترین اثر در وقوع پدیده گرد و غبار در سطح استان آذربایجان شرقی به ترتیب مربوط به میانگین رطوبت نسبی هوا و تبخیر و تعرق پتانسیل ارزیابی شده است. نتیجه محاسبات مربوط به فراوانی گرد و غبارهای مشاهداتی با منشاء خارجی(کد۰۶) و با منشاء محلی(۰۷) در ایستگاههای هواشناسی در سطح استان نشان داد که فراوانی گرد و غبارهای مشاهداتی با منشاء محلی و فرامحلی در دهه آخر دوره بررسی نسبت به دهههای قبلی از افزایش نسبی برخوردار بوده و نزدیک به ۸۵% از پدیدههای گرد و غبار مشاهداتی با منشاء فرامحلی هستند.
تحرک پذیری تپههای ماسهای در قالب شاخص لنکستر برای تپههای ماسهای موجود در سطح استان آذربایجان شرقی انجام گرفت؛ علاوه بر بررسی تپه های شنی قوم تپه در شمالغرب استان، تپه های ماسهای شوش قوم و گیلدیر در شهرستان هریس برای اولین بار توسط محجققان مرکزمعرفی میشوند. مشاهدات میدانی بیانگر آن است که اشکال تپههای ماسهای موجود در مناطق یاد شده از نوع برخان، سیف و نبکا بوده که براساس شاخص لنکستر تحرک این تپههای ماسهای در راس آنها تایید میشود.
نقشه توزیع مکانی خطر بیابانزایی براساس شاخص یونیپ در سطح استان نشان داد که بیشترین سطح استان در معرض خطر بیابانزایی شدید بوده و مناطق جنوب شرقی)شوش قوم هریس )و غرب استان( قوم تپه درشبستر صوفیان) در وضعیت خطر بیابانزایی بسیار شدید قرار گرفته است.
برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد(UNEP[۱])) نسبت بارش به تبخیر و تعرق(P/PE) را تحت عنوان شاخص خشکی(AI[۲]) معرفی کرده است. این شاخص توسط کنواسیون سازمان ملل متحد برای مقابله با بیابانزایی(UNCCD[۳]) نیز تایید شده است؛ این شاخص به عنوان یک ابزار تحقیق علمی ساده اما موثر برای تعیین وضعیت اقلیمی و خطر بیابانزایی مناطق مختلف است.
شکل: نقشه خطر بیابان زایی استان آذربایجان شرقی براساس شاخص UNEP
بخش تحقیقات آبخیزداری وحفاظت خاک مرکز تحقیقات وآموزش کشاورزی ومنابع طبیعی آذربایجان شرقی
[۱] United Nations Environment Program
[۲] Aridity index
