آرمان تبریز-علی‌اکبر فرهنگی
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد علوم و تحقیقات تهران

بـــار خـدایا مُهیمنی و مـدبّر
وز همه عیبی منزّهی و مبـرّا
پس از فراخوان مقاله برای یادنامۀ زنده‌یاد استاد دکتر اسماعیل رفیعیان، برآن شدم تا بخشی از خاطرات خود را به اختصار تحریر و تقدیم دارم. بر خود فرض و واجب می‌دانم تا از دانشمند معزّز و معظّم و استاد بزرگوار، جناب آقای دکتر مهدی محقّق که بانی این اقدام مستحسن و ارزشمند می‌باشند، تشکّر و قدردانی نمایم. رشته مدیریّت، در اثر مساعی جدّی دکتر رفیعیان تأسیس شده بود و ایشان تلاش داشتند تا از بهترین استادان این رشته برای تدریس بهره گیرند. از اینجانب نیز دعوت به عمل آوردند. علی‌رغم مشکلات سفر، دعوت، آنچنان گیرا و توِأم با ادب، تواضع، متانت، پخته و سنجیده بود که جز پذیرش چاره‌ای نبود و چه خوب شد پذیرفتم زیرا یکی از بهترین دستاوردهای دوران تدریس در دانشگاه را تجربه‌ کردم.

آشنایی منجر به دوستی محکم و استوار بین نگارندۀ سطور و زنده‌یاد استاد رفیعیان، به اواخر دهه ۱۳۶۰ برمی‌گردد. ایشان در آن زمان قائم‌مقام و معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز بودند و در معیّت سایر مدیران محترم و ارزشمند آن دانشگاه ادارۀ امور را بر عهده داشتند.
رشته مدیریّت، در اثر مساعی جدّی ایشان تأسیس شده بود و ایشان تلاش داشتند تا از بهترین استادان این رشته برای تدریس بهره گیرند. از اینجانب نیز دعوت به عمل آوردند. علیرغم مشکلات سفر، دعوت، آنچنان گیرا و توِأم با ادب، تواضع، متانت، پخته و سنجیده بود که جز پذیرش چاره‌ای نبود و چه خوب شد پذیرفتم زیرا یکی از بهترین دستاوردهای دوران تدریس در دانشگاه را تجربه‌کردم. دانشجویانی مؤدّب، صمیمی، هوشیار و پر‌تلاش که برای کسب علم و دانش سر از پا نمی‌شناختند و این حال و روحیّه دانشجویان متقابلاً در استادان نیز اشتیاق تدریس به نحو احسن را ایجاد می‌کرد. قطعاً خوانندگان عزیز علاقه‌مند هستند علّت را دریابند.
از همان نخستین دیدارها دریافتم که دانشجویان، دکتر رفیعیان را نه به عنوان رئیس یا مدیر، بلکه به عنوان پدر معنوی، راهنما و معلّم راستین پذیرفته‌اند و ایشان در مقام تدبیر امور، دانشجویان را صرفاً به عنوان جوانانی که برای تحصیل و کسب علم به دانشگاه آمده‌اند نمی‌دانستند، بلکه بارها می‌گفتند که دانشجویان فرزندان ما هستند، اگر در خانه، پدر و مادر مراقب فرزندان خویش هستند، در دانشگاه نیز ما استادان و مدیران دانشگاه، به عنوان پدر معنوی آنان می‌باید مراقب آنان باشیم و آنان را در همه عرصه‌ها راهنمایی کنیم و با این باور و اعتقاد، حتّی در مقام تدبیر امور، به امر تعلیم و تربیت دانشجویان عنایت خاصّی می‌نمودند و به آنان شور و شوق جستن دانش و علم و آداب زندگی و اخلاق و معنویّت، انسانیّت، عزّت و شرافت را توأم می‌آموختند و دانشجویان با این نگرش و نگاه، با آن زنده‌یاد ارتباط برقرار می‌کردند.
درِ اتاق استاد رفیعیان به روی دانشجویان و ارباب رجوع باز بود و هر مراجعه‌کننده خواستۀ خود را بدون رادع و مانعی با ایشان مطرح می‌کرد. در این‌میان استادانی که مراجعه می‌کردند، با احترام فوق‌العاده‌ای مواجه می‌شدند و استاد رفیعیان ضمن تعظیم و تکریم ایشان، به هنگام ورود به اتاق، در بازگشت و مراجعت، آنان را تا در خروجی بدرقه می‌کرد و به این ترتیب عملاً به دانشجویان، کارکنان و حاضرین می‌آموختند که استاد تا چه حد در این دانشگاه جایگاه معنوی ممتازی دارد و درخور احترام می‌باشد.
استمرار و ترویج و رعایت جدّی این شیوه‌های صحیح، تأثیری گسترده و سازنده داشت. استادان دلگرم می‌شدند و برای افاده و افاضه حداکثر تلاش خود را مبذول می‌داشتند. ایشان با تأکید بر رعایت مراتب و جایگاه ویژه و خاصّ هر رکن دانشگاه، خصوصاً جایگاه ارزشمند و والای استادان عالم و عامل، متعهّد و متخصّص، دانشمندِ ارزشمند و همچنین جایگاه دانشجویان کوشا و با ‌معلومات، به معنا و مفهوم «دانش جو» یعنی جوینده دانش واقعاً عینیّت می‌بخشیدند و رعایت شأن و منزلت این دانشجویان ارجمند، عوامل مهمّ و تعیین‌کننده‌ای بود تا دانشگاه آزاد اسلامی تبریز در اغلب رشته‌های تحصیلی سرآمد و نام‌آور گردد و روز به روز شکوفاتر شود.
پای‌فشردن بر رعایت نظم و نظام آموزشی و اداری و رعایت تقویم دانشگاهی در امر تدریس و آموزش، فضایی را ایجاد‌کرد که در آن میل و اشتیاق استادان به تدریس پرمحتوا و با‌کیفیّت بیشتر و بیشتر می‌شد و از دیگر سوی، شوق کسب دانش و علم در دانشجویان بیش از پیش فزونی می‌یافت. نتیجه چنین تعاملی، اعتلای همه‌جانبۀ دانشگاه آزاد اسلامی تبریز بود.
[۰:۴۱ pm, 03/07/2022] پیروز رفعیان: به اقتضای این‌که در رشته مدیریّت تخصص دارم به ضرس قاطع می‌گویم هر سازمان و مجموعه انسانی، زمانی در مدار و مسیر بالندگی و برازندگی قرار می‌گیردکه مدیران آن، همزمان با مراعات موازین و قواعد مربوط به علم مدیریّت، مبانی و اصول اخلاقی و انسانی را نیز ملحوظ نظر قرار‌دهند.
به تعبیر دیگر، موازین و قواعد مدیریّت را در بستر مبانی و اصول اخلاقی به‌ کار گیرند و هر سازمان و تشکیلاتی ضمن برخورداری از یک چهارچوب تشکیلاتی قوی و مستحکم و متناسب با اهداف خود، می‌بایست از یک معنویّت در سازمان برخوردار باشد. مدیران مدبّر و دوراندیش و صاحب‌مرام و دارای ابتکار، با تلفیق و ترکیب صحیح و متناسب دو عامل مهمّ مذکور، پیشرفت، تعالی و موفّقیت مجموعه و سازمان تحت مدیریّت خود را رقم می‌زنند. تلفیق و ترکیب صحیح و متناسب این دو امر مهمّ، کار هر شخصی که در مصدر مدیریّت قرار می‌گیرد نیست.
دکتر رفیعیان به لطف خداوند باری‌تعالی در این‌خصوص دارای توانمندی‌های خاصّ، باارزش و مختّص به خود بود. این توانمندی‌ها و ویژگی‌های خاصّ، موفّقیت ایشان را در این‌زمینه به نحو بسیار عالی و ممتاز، ممکن و میسّر، و او را از دیگران متمایز می‌ساخت.
در پایان خاطرنشان می‌شوم مردادماه سال ۱۳۸۸ و به مناسبت تجلیل از خدمات علمی، فرهنگی و اجتماعی زنده‌یاد دکتر اسماعیل رفیعیان همایشی در تبریز برگزار شد.
بر آن بودم تا شخصاً در آن همایش حضور یابم و سخن گویم؛ توفیق رفیق نشد، پیامی ارسال نمودم تا به قدر امکان رسم دوستی را پاس دارم و به سهم خود در بزرگداشت دوست بسیار ارجمندم مشارکت نمایم. درج مجدد آن پیام را مناسب و مفید می‌دانم.

به نام خداوند جان و خرد

کز این برتر اندیشه برنگذرد

با حمد و سپاس به درگاه ایزد متعال، اینک که به فضل و لطف الهی همایش نکوداشت و تجلیل از یک عمر خدمات علمی ـ فرهنگی زنده‌یاد دکتر اسماعیل رفیعیان برگزار می‌شود، ضمن یادآوری خدمات و تلاش‌های مجدانه‌ی ایشان در اعتلای علمی و ارتقای فرهنگی ایران‌زمین، بر خود لازم می‌دانم از خدمات ارزشمند و گرانقدری که دکتر رفیعیان طی دهه‌های متمادی در توسعه‌ی علم و ادب و دانش و فرهنگ و تربیت نیروهای متخصص مبذول داشته، صمیمانه قدردانی و تشکر نمایم.
استاد، قلم اندیشه و معرفت را به جوهری از علم و دانش تجهیز و به دستان پرامید دانش‌پژوهان می‌سپارد و ما همواره به نشان ادب و احترام و از عمق دل و جان از استادان مبرز و گرانقدری همچون زنده‌یاد دکتر اسماعیل رفیعیان سپاسگزاریم.
سلامت و توفیقات روزافزون همگان را از درگاه حضرت حق مسئلت می‌نمایم.