۱- عنصر وراثت و ژنتیک وراثت و ژنتیک یکی از عناصر تأثیرگذار در تکون و تکامل شخصیت انسان می باشد. اعتقاد به این اصل از دیر زمان نظر اندیشمندان را به خود جلب کرده و حتی بعضی، تأثیر عنصر وراثت را غالب برتأثیر محیط دانسته اند. بررسی تاثیر وراثت روی شخصیت انسان از نظر روش […]
۱- عنصر وراثت و ژنتیک
وراثت و ژنتیک یکی از عناصر تأثیرگذار در تکون و تکامل شخصیت انسان می باشد. اعتقاد به این اصل از دیر زمان نظر اندیشمندان را به خود جلب کرده و حتی بعضی، تأثیر عنصر وراثت را غالب برتأثیر محیط دانسته اند.
بررسی تاثیر وراثت روی شخصیت انسان
از نظر روش شناسی تحقیق و پژوهش در زمینه تاثیر وراثت و ژنتیک روی شخصیت مشکل است با وجود این محققان ژنتیکی توانسته اند به شیوه‌ی کنترل دوقلوها در زمینه تاثیر وراثت بر روی شخصیت انسان، به تحقیق و پژوهش بپردازند.
شواهد نشان می دهد وقتی دوقلوها در محیطهای جداگانه بطور متفاوت تربیت شده‌اند و علی‌رغم تفاوت محیط، آنها شباهت بیشتری به هم داشتند. وقتی که شخصیت این دوقلوها مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته، معلوم شده برخی از تفاوتهای شخصیتی موجود بین آنها ناشی از محیط و برخی از وجوه اشتراک آنها ناشی از وراثت بود. تحقیقات انجام گرفته، این فرض را تائید می‌کنند که فاکتورهای ژنتیکی نقش عمده‌ای در خصوصیات ذهنی هوشی، رفتاری، عاطفی و روانی دارد.
شیوه عمل وراثت بر شخصیت
در تحقیقات وسیعی که صورت پذیرفته است روشن می گردد که برخی از صفات و ویژگی های فطری مانند؛ هوش، حافظه، استعداد یادگیری، حساسیت و احساسات عاطفی ، خلق‌وخوی، انگیزش پذیری و … به صورت نمایان و یا نهان از راه وراثت و ژنتیک به فرد انتقال می یابد.
تاثیر وراثت از نگاه دین (آیات و روایت اسلامی)
از آیات و روایات استفاده می شود که وراثت به صورت اقتضایی بر شخصیت انسان اثرگذار است. پیامبراسلام(ص) در مورد انتخاب همسر می فرماید که دقت کنید، “چرا که ویژگی های پدر و مادر به ارث می رسد.”[۱] علی(ع) می فرماید: “از ازدواج با همسر احمق خوددارى کنید، زیرا مصاحبت با چنین همسرى دشوار و فرزندانش ضایع خواهند شد.”[۲]
قرآن کریم از زبان حضرت نوح بیان می دارد که نوح گفت: “پروردگارا! روی زمین احدی از کافران را باقی مگذار، چرا که اگر آنها را واگذاری بندگانت را گمراه می کنند، و جز نسلی فاجر و کافر به وجود نمی آورند.”[۳]
امیر مؤمنان علی(ع) در فرمان خود به مالک اشتر می‌فرماید:
“برای اداره کشور افرادی را برگزین که گوهر نیک دارند و از خاندانی پارسایند و از سابقه‌ای نیکو برخوردارند. پس دلیران و رزم‌آوران و بخشندگان و جوانمردان (را برگزین) که اینان بزرگواری را در خود فراهم کرده‌اند و نیکویی‌ها را گرد آورده‌اند.”[۴]
وقتی اسلام از ازدواج با افراد ناشایست و احمق نهى کرده و تأثیر افراد فاجر در تناسل و تکاثر همانندشان از راه زاد و ولد را تایید کرده و در انتخاب افراد برای مسؤولیتها، شایستگی های خاندان را ملاک قرار داده است، این به معنای تأثیر وراثت در انتقال خصوصیات به نسل بعدی و پذیرش قانون وراثت است.
قانون وراثت و اراده و اختیار انسان
وراثت یک قانون اقتضایی است نه آنکه علت تامه و سبب کامل باشد و بتواند اختیار عمل را از انسان سلب کند، به طوری که انسان قادر به انجام اعمال اختیاری نباشد. علاّمه طباطبائی در تفسیر آیه ” قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَى شَاکِلَتِهِ ؛ بگو: هر کس طبق روش خود عمل مىکند.”[۵] نوشته‌اند که “آیه کریمه عمل انسان را مترتّب بر شاکله او دانسته؛ به این معنا که عمل هر چه باشد، مناسب با اخلاق آدمی است، چنان‌چه گفته‌اند از کوزه همان برون تراود که در اوست… با همه اینها دعوت و خواهش هیچ یک از این مزاج‌ها که باعت ملکات یا اعمالی مناسب خویش است، از حدّ اقتضاء تجاوز نمی‌کند؛ بدین معنا که خُلق و خوی هر کس هیچ وقت او را مجبور به انجام کارهای مناسب با خود نمی‌کند و اثر آن به حدّی نیست که ترک آن کارها را محال سازد و در نتیجه، عمل از اختیاری بودن بیرون و جبری شود”[۶]
[۱] -النهج الحدیث فی اصول التربیه ج۱، ص۳۳ نقل از کتاب نظام تربیتی اسلام
[۲] – همان، ص ۹
[۳] – سوره نوح/۲۶،۲۷
[۴] – نهج‌البلاغه/ نامه ۵۳
[۵][۵] – اسراء / ۸۴
[۶] – المیزان، ج۱۳ ،ص
استاد روحانی مجد
