تبریزکهن-موزه محرم تبریز، نخستین موزه مردمشناسی محرم در ایران است. هدف از تشکیل این موزه، نمایش همیشگی جاذبههای مادی و نمادین محرم است. نمادهایی که تنها هنگام عزاداری ماه محرم به کار گرفته شده و باقی روزهای سال در علم خانهها و انبارهای تکایا و مساجد نگهداری میشوند.
در موزه در محل خانه «دکتر ابوالقاسم صحتی » در انتهای خیابان شهید مطهری تبریز، در محله راسته کوچه این شهر واقع شده است. این خانه ۴۰۹ متر مربع مساحت دارد و معماری آن را به اواخر دوره قاجار نسبت میدهند.
دکتر صحتی از پزشکان تبریز بود که پس از مرگش در سال ۱۳۷۲ خانه او بنا به وصیت پدرش، در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت. این خانه بعد از قرار گرفتن در فهرست آثار ملی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. از آنجا که پدر مرحوم صحتی در زمان حیاتش میزبان عزاداران حسینی بود، خانه فوق در سال ۱۳۸۷ توسط سازمان میراث فرهنگی به عنوان موزه محرم نامگذاری شد.
خانه صحتی در اوایل دوره پهلوی به عنوان حسینیه مورد استفاده قرار گرفته بود و هماکنون نیز ۱۲ روز اول ماه محرم به رسم گذشته پذیرای عزاداران حسینی و مراسم سخنرانی، عزاداری و روضهخوانی است.
در حیاط این موزه، نمادی از ذوالجناح اسب امام حسین قرار داده شده است. طبقه اول موزه محرم به نمایش انواع پرچم، چراغهای گردسوز قدیمی، شمع، طوق (علم) و گهوارههای نذری اختصاص یافته است.
در این موزه انواع طوقهای مراسم عزاداری نیز به نمایش گذاشته شدهاند. «طوق» واژهای تورکی و به معنای بیرق است که از یک تیغه به نام سرتوغ و زبانه فولادی بلندی تشکیل شده که روی صندوقچه فلزی کوچک ضریح مانندی بر پایه چوب یا فلز به شکل چلیپا استوار میشود.
طبقه دوم به ابزارهای موسیقی ویژه مراسم عزاداری ماه محرم اختصاص یافته است. البته علاوه بر ابزار موسیقی، انواعی از لباس و ابزار شبیهخوانی، دست نوشتههای مربوط به شبیهخوانی و نمونههایی از ظروف شربتخوری نیز وجود دارد که به جذابیت این طبقه افزوده است.
دیوارهای این موزه نیز با نقاشیهایی از عزاداری در نقاط مختلف آذربایجان شرقی تزئین شده است که در میان آنها به نقاشیهای مینیاتوری از صحنههای جنگ حضرت عباس میتوان اشاره کرد.
از آئینهای عاشورایی آذربایجانشرقی ۹ مورد آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است که میتوان به آئینهای عزاداری تیمچه مظفریه تبریز، مشعل گردانی روستای شیشوان عجب شیر، تخته زنی روستای فیروز سالار آذرشهر، شاخسی-واخسی (شاه حسین- وای حسین) تبریز، علم گردانی روستای سیه سران جلفا، شبیه خوانی شهر بخشایش، علم بندی و الله الله حسینا و اینا شهرستان مراغه و شمعگذاری (شمع پایلاما) از جمله آئینهای عاشورایی هستند که در فهرست آثار ملی کشور اشاره کرد.
موزه محرم تبریز از ابتدای تاسیس تاکنون رایگان بوده و در ایام محرم نیز بدون تغییر روال کاری از ساعت ۸ الی ۳ بعدازظهر پذیرای بازدیدکنندگان است.
